علت خستگی ناشی از کرونا طولانی چیست؟

بیماران مبتلا به نوع شدید کووید۱۹ ممکن است در بیمارستان بستری شوند یا به استفاده از دستگاه‌های کمک تنفسی نیاز پیدا کنند تا علایم آن‌ها برطرف شود. آسیب وارده به بدن بر اثر ابتلا به کووید شدید – ذات الریه، اکسیژن کم، التهاب – معمولاً در آزمایش‌های معمول تشخیصی نشان داده می‌شود.

اما کووید طولانی متفاوت است: کووید طولانی یک بیماری مزمن با طیف گسترده‌ای از علایم است که بسیاری از آن‌ها با استفاده از تست‌های آزمایشگاهی معمولی قابل توضیح نیستند.

مشکلات در تشخیص این بیماری باعث شده است که برخی از پزشکان، بیماران مبتلا به کووید طولانی را مرخص کنند یا علایم آن‌ها را به عنوان ابتلا به «بیماری روان تنی» تشخیص دهند. بیماری روان تنی یا سایکوسوماتیک (Psychosomatic) دسته‌ای از بیماری‌ها است که در اثر سرکوب فشار‌های روانی تنش و استرس مزمن در بدن ایجاد می‌شود.

اما محققانی که بیماران مبتلا به کووید طولانی را عمیق‌تر بررسی کرده اند، متوجه اختلال عملکردی قابل مشاهده‌ای در سراسر بدن آن‌ها شده‌اند.

مطالعات تخمین می‌زنند احتمالا ۱۰ تا ۳۰ درصد افرادی که به ویروس کرونا مبتلا می‌شوند ممکن است علایم طولانی‌مدت داشته باشند. هنوز مشخص نیست؛ چرا برخی افراد به کووید طولانی مبتلا می‌شوند، اما به نظر می‌رسد چهار عامل که عبارتند از سطوح بالای RNA ویروسی در اوایل عفونت؛ وجود آنتی بادی‌های خاص؛ فعال شدن مجدد ویروس اپشتین بار (از خانواده ویروس هرپس انسانی) و ابتلا به دیابت نوع ۲، خطر ابتلا به کووید طولانی را افزایش می‌دهند.

به نظر می‌رسد سیستم ایمنی بدن بیماران مبتلا به کووید طولانی در مقایسه با بیمارانی که بطور کامل بهبود یافته اند، مختل شده است. بسیاری از محققان بر این باورند که بروز اختلال مزمن در سیستم ایمنی بدن پس از آلودگی به عفونت ویروس کرونا ممکن است موجب ایجاد زنجیره‌ای از علایم در بدن شود.

یک احتمال این است که بدن هنوز در حال مبارزه با بقایای ویروس کرونا است. محققان دریافتند که این ویروس در طول یک عفونت اولیه به طور گسترده پخش می‌شود و مواد ژنتیکی ویروسی می‌تواند ماه‌ها در بافت‌های بدن – در روده‌ها، غدد لنفاوی و جا‌های دیگر – جایگیر شود.

محققان در مطالعاتی که اکنون در حال انجام هستند، تلاش دارند مشخص کنند که آیا این مخازن ویروسی باعث ایجاد التهاب در بافت‌های اطراف می‌شود که به مه مغزی، مشکلات گوارشی و سایر علایم منجر می‌شود.

آن‌ها همچنین شواهدی یافته‌اند که نشان می‌دهد کووید۱۹ ممکن است یک واکنش خودایمنی پایدار و مضر ایجاد کند. محققان در این مطالعات سطوح بالایی از اتوآنتی بادی‌ها را در خون بهبودیافتگان کرونا کشف کردند که چند ماه پس از عفونت اولیه به اشتباه به بافت‌های خود بیمار حمله می‌کنند.

احتمال سوم این است که عفونت اولیه ویروسی احتمالاً با فعال کردن مجدد سایر ویروس‌ها در بدن بیمار که معمولاً غیرفعال هستند، موجب بروز التهاب مزمن می‌شود. یک مطالعه نشان داد فعال شدن مجدد ویروس «اپشتین بار» که بیشتر افراد را در سنین جوانی مبتلا می‌کند، ممکن است به پیش بینی اینکه آیا یک فرد به کووید طولانی مبتلا می‌شود یا خیر کمک کند.

البته محققان توضیح دادند که بیماران مبتلا به کووید طولانی علایم متفاوتی دارند که این تفاوت علایم ناشی از بروز مشکلات ایمنی متفاوت است. دکتر «آکیکو ایوازاکی»، ایمونولوژیست در «دانشگاه ییل»، گفت که شناسایی مشکلاتی که در بیماری هر بیمار نقش اساسی دارند، برای هدایت درمان بسیار حائز اهمیت است.

ایوازاکی گفت: برای مثال، یک بیمار دارای اتوآنتی بادی ممکن است از دارو‌های سرکوب کننده سیستم ایمنی بهره‌مند شود، در حالی که بیمار دارای مخزن ویروسی کووید باید دارو‌های ضد ویروس دریافت کند. بطور کلی بسته به نوع بیماری هر فرد، درمان کاملاً متفاوت خواهد بود.

بسیاری از بیماران مبتلا به کووید طولانی، مدت‌ها پس از عفونت اولیه خود در فعالیت‌های بدنی مشکل دارند و درصورت انجام فعالیت‌های ورزشی، دوباره علایم کووید را تجربه می‌کنند. مطالعات اولیه نشان می‌دهد اختلال در عملکرد سیستم گردش خون ممکن است جریان اکسیژن را به عضلات و سایر بافت‌های بدن مختل کند که این موضوع ظرفیت هوازی بدن را محدود کرده و باعث خستگی شدید می‌شود.

در یک مطالعه، بیماران مبتلا به علایم کووید طولانی، واکنش‌های غیرمنتظره‌ای به دوچرخه سواری داشتند. این افراد باوجود داشتن قلب و ریه‌های ظاهراً طبیعی، عضلات آن‌ها تنها قادر به استخراج بخشی از مقدار طبیعی اکسیژن از رگ‌های خونی کوچک در حین رکاب زدن بود که به طور قابل توجهی ظرفیت تمرینی آن‌ها را کاهش می‌داد.

یک عامل احتمالی این است که التهاب مزمن ممکن است به رشته‌های عصبی که به کنترل گردش خون کمک می‌کند، آسیب برساند که این وضعیت «نوروپاتی فیبر کوچک» نامیده می‌شود. فیبر‌های آسیب دیده که در بیوپسی‌های پوستی (نمونه گیری‌های پوستی) دیده می‌شود، با «دیساآتونومی» (نقص عملکرد‌های خودکار مانند ضربان قلب، تنفس و هضم) که در بیماران مبتلا به کووید طولانی بسیار شایع است، مرتبط هستند.

دکتر «دیوید سیستروم»، فیزیولوژیست ورزشی در بیمارستان زنان و بریگهام که به انجام این مطالعه دوچرخه کمک کرد، گفت: این یافته‌ها نشان می‌دهد افراد مبتلا به کووید طولانی از مشکلات سیستمیک جسمی رنج می‌برند.

محققان آفریقای جنوبی نیز مشکل دیگری در گردش خون بیماران مبتلا به کووید طولانی پیدا کردند که لخته‌های خونی میکروسکوپی نامیده می‌شود. لخته‌های خونی میکروسکوپی، لخته‌های کوچکی هستند که در طول عفونت اولیه کووید ایجاد و معمولاً به طور طبیعی تجزیه می‌شوند، اما ممکن است در بیماران مبتلا به کووید طولانی باقی بمانند. این لخته‌ها می‌توانند مویرگ‌های کوچک که اکسیژن را به بافت‌های سراسر بدن حمل می‌کنند، مسدود کنند.

مواد التهابی به نام سیتوکین‌ها که اغلب در بیماران مبتلا به کووید طولانی افزایش می‌یابد، نیز ممکن است به میتوکندری‌هایی که به سلول‌های بدن انرژی می‌دهند آسیب بزنند و آن‌ها را کمتر قادر به استفاده از اکسیژن کنند. دیواره‌های رگ‌های خونی نیز ممکن است ملتهب شوند و جذب اکسیژن را محدود کنند.

علت هر چه باشد، سطوح پایین اکسیژن ممکن است به بروز خستگی شدید که از شایع‌ترین علایم کووید طولانی است، کمک کند. محققانی که بیماران مبتلا به «سندرم خستگی مزمن» (که همچنین به عنوان ME/CFS شناخته می‌شود) را که ویژگی‌های مشترک زیادی با کووید طولانی دارد، بررسی می‌کردند به الگوی مشابهی دست یافتند. آن‌ها متوجه شدند که کمبود اکسیژن ناشی از مشکلات گردش خون، فشار زیادی بر متابولیسم بدن وارد می‌کند و باعث می‌شود انجام فعالیت‌های ساده همانند انجام تمرین‌های ورزشی دشوار به نظر برسند.

حتی افراد مبتلا به موارد خفیف کووید می‌توانند اختلالات شناختی پایداری از جمله کاهش توجه، حافظه و کلمه‌یابی را تجربه کنند. به گفته «آویندرا ناث»، مدیر بالینی موسسه ملی اختلالات عصبی و سکته، مشکلات طولانی مدت عصبی ناشی از کووید «یک بحران بزرگ سلامت عمومی» است.

محققان طیف گسترده‌ای از اختلالات را در مغز بیماران مبتلا به کووید طولانی مدت پیدا کردند. اگرچه مشخص نیست که هر چند وقت یک‌بار کووید به طور مستقیم به مغز نفوذ می‌کند، اما به نظر می‌رسد حتی عفونت‌های خفیف نیز باعث التهاب مغزی قابل توجهی می‌شوند.

عفونت‌ها ممکن است باعث فعال شدن بیش از حد سلول‌های ایمنی به نام «میکروگلیا» شوند، به گونه‌ای که به نظر می‌رسد مشابه فرآیندی باشد که می‌تواند به بروز مشکلات شناختی در پیری و برخی بیماری‌های عصبی کمک کند.

یک گروه تحقیقاتی دیگر دریافتند که کووید طولانی مدت می‌تواند میزان اکسیژنی را که به مغز می‌رسد به میزان قابل توجهی کاهش دهد، یافته‌ای که در بیماران مبتلا به بیماری مشابه، سندرم خستگی مزمن نیز دیده شده است.

تنگی نفس یکی از علایم شایع کووید طولانی است، اما آزمایش‌های رایج ریه از جمله عکس‌برداری با اشعه ایکس از قفسه سینه، سی تی اسکن و تست‌های عملکردی نشان می‌دهد که پس از بهبودی از کرونا ریه‌ها اغلب به حالت عادی برمی‌گردند.

گروهی از محققان انگلیسی با استفاده از اسکن‌های تخصصی MRI، شواهد اولیه‌ای از آسیب ریه را در گروه کوچکی از بیماران مبتلا به کووید طولانی که هرگز در بیمارستان بستری نشده بودند، پیدا کردند. اسکن‌های دقیق از عملکرد ریه آن‌ها نشان داد که اکثر بیماران اکسیژن را با کارایی کمتری نسبت به افراد سالم دریافت می‌کنند، حتی اگر ساختار ریه‌های آن‌ها طبیعی به نظر برسد.

محققان هشدار دادند که برای تایید این یافته‌ها به گروه بزرگتری از بیماران نیاز است. اگر نتایج پابرجا باشند، توضیحات احتمالی برای تنگی نفس مشاهده شده شامل ریز لخته‌ها در بافت‌های ریه یا ضخیم شدن سد خونی هوا است که جذب اکسیژن را در ریه‌ها تنظیم می‌کند.